Krijgt de provincie Groningen een provinciaal referendum? Over die vraag buigen de Staten zich woensdag. In het door de SP ingediende voorstel wordt de mogelijkheid geopend om een raadgevend referendum te houden over een ontwerp Statenbesluit.
Schijndemocratie
Het referendum oogt sympathiek, zeker de belofte dat dit instrument direct duidelijk zou maken wat ‘het volk’ wil. Niets is echter minder waar. Inwoners zijn niet zelf aan zet bij de vraagstelling of de totstandkoming van het besluit dat wordt voorgelegd. Ze mogen slechts voor of tegen stemmen. Bij eenvoudige op zichzelf staande besluiten is hier nog iets voor te zeggen, maar voor de meeste provinciale besluiten gaat het om ingewikkelde besluitvorming, bijvoorbeeld over ruimtelijke afwegingen of infrastructuur. Bovendien is de provincie een middenbestuur waarin veel beleid in samenwerking met gemeenten of het Rijk wordt vormgegeven.
Ongunstig ‘trackrecord’
Referenda kennen geen gelukkige geschiedenis. Referenda verscherpen de maatschappelijke tegenstellingen (Brexit), leiden ertoe dat er over zaken gestemd wordt waarover het referendum niet gaat, (het Oekraïne referendum werd een stemming over het kabinet) of gevolgen die onjuist zijn voorgesteld (het instorten van de Martinitoren tijdens het referendum over de Grote Markt vanwege een ondergrondse parkeergarage).
Politiek is een vak op zich
Onze huidige vertegenwoordigende of representatieve democratie is niet feilloos, maar heeft tot nu toe de beste papieren. Politieke besluitvorming is vaak een taai en voor de buitenwereld soms onnavolgbaar proces. Er moeten keuzes worden gemaakt uit hele diverse opvattingen en tussen strijdige belangen. In een land van minderheden moet rekening met elkaar worden gehouden en zijn compromissen vaak het hoogst haalbare. Aan het doorgronden van ingewikkelde problemen en het onderhouden van maatschappelijke contacten spenderen Statenleden vele uren. Voeling houden met de samenleving is belangrijk, maar een goed Statenlid is meer dan een doorgeefluik, hij of zij geeft vanuit eigen opvattingen en visie vorm aan het beleid.
Verantwoordelijkheid over de schutting gegooid
De referendumverordening geeft ook Statenleden de mogelijkheid voorgenomen besluiten voor te leggen aan de inwoners. Eigenlijk is dit een brevet van onvermogen omdat de verantwoordelijkheid voor het maken van keuzes en het verwerven van draagvlak tot de kern van de politiek behoort. Het is in feite een luie keuze. Voorstanders van het referendum maken het er niet beter op door erop te wijzen dat dit referendum raadgevend is, het is in feite een opiniepeiling die de Staten naast zich neer kunnen leggen als de uitslag niet past. Dit komt het vertrouwen in de politiek zeker niet ten goede.
Hoge kosten, lage opbrengst
Het raadgevend referendum heeft geen toegevoegde waarde, maar leidt wel tot forse uitgaven. Uitgaande van de kosten voor het Oekraïnereferendum in 2016 van gemiddeld € 1,91 per inwoner, zou een referendum minimaal € 1,1 miljoen kosten. Belastinggeld dat beter ingezet kan worden voor provinciaal beleid zoals cultuur of wegen. Of het echt betrekken van inwoners bij besluitvorming…
Verbeter het gesprek met de Groningers
In de komende weken spreken de Staten over participatie. Inwoners willen graag meer worden betrokken bij besluitvorming. In een tijd van digitalisering is het belangrijk dat de provincie zoveel mogelijk informatie deelt en het mogelijk maakt dat inwoners eerder in de besluitvorming worden betrokken dan nu het geval is. Participatie maakt het mogelijk om het gesprek met inwoners aan te gaan. Een echte dialoog waarbij Groningers inbreng kunnen leveren is beter dan een bot instrument dat keuzes reduceert tot een ja/nee vraag.